1.Պատմական ակնարկ
ԵՎրոպայից դուրս քշվելուց հետո թուրքերի գերխնդիրն էր դարձել
թուրքական նոր հայրենիք ստեղծելը,որի միակ խանգարող հանգամանքը հայերն էին ու
<<Հայկական>> հարցը:Ուստի Երիտթուրքերը շարունակեցին Աբդուլ Համիդ 2-րդի
հայատյաց քաղաքականությունը,և <<Հայկական հարցը>> լուծել հայերին բնաջինջ
անելով:1910-1911թթ. Սալոնիկում կայացաց ժողովների ժամանակ Երիտթուրքերը հաստատեցին
այս ծրագիրը և դարձրեցին պետական մակարդակի ծրագիր:Այս ոճիրը կասմակերպեցին՝ Թալեաթ,
Էնվեր, Ջեմալ փաշաները, Բեհաեդդին շաքիր բեյը Նազըմը և այլոք:1Երիտթուրքական պարագլուխները որոշեցին բնաջնջումը իրականացել
3 փուլերով: Առաջին փուլում բանակ զորակոչվեցին բոլոր 15-45 տարեկան հայ տղամարդիկ:
Նրանց զինաթափեցին 50-100 հոգանոց խմբերով առանձին-առանձին բնաջնջեցին: Բռնգրավվեց
նաև հայերի սակավաթիվ զենքն ու զինամթերքը: Ծրագրի երկրորդ փուլով սկսվեց հայ մտավորականության` քաղաքական, մշակութային և ռազմական գործիչների ոչնչացումը: 1915թ.-ի ապրիլի 24-ին Կոստանդնուպոլսում ձերբակալվեցին 235 մտավորականներ, իսկ ապրիլի
29-ին նրանց թիվը անցավ
800-ից: Սրանք բոլորը այնուհետև աննկարագրելի տանջանքերի ենթարկվեցին և սպանվեցին: Թուրքական սրի զոհը դառան այնպիսի հայորդիներ, ինչպիսին են Սիամանթոն, Գրիգոր Զոհրապը, Ռուբեն Սևակը, Դանիել Վարուժանը և այլ առաջադեմ մտածողներ:
Երրորդ փուլով թուրք ջարդարարները սկսեցին կոտորել անպաշտպան մնացած հայ բնակչությանը` գերազանցապես կանանց, ծերունիներին և երեխաներին: Կազմակերպվեց զարհուրելի բռնագաղթ, աքսոր, ջարդ... Հայերին կա՜մ ստիպում էին ուրանալ քրիստոնեությունը, կա՜մ սպանում էին, կա՜մ ստիպում բռնել գաղթի ուղին: Արևմտյան Հայաստանի ողջ մնացած հայերը բռնագաղթվեցին Միջագետքի անապատներ, հիմնականում Դեր Զոր, որտեղ և բնաջնջվեցին: Այս կոտորածի արդյունքները զարհուրելի են: Հիմնական արդյունքը Արևմտյան Հայաստանի
հայերից` իր ավելի քան 2000-ամյա մշտական բնակչությունից, զուրկ լինելն էր: Մեկ տարվա
ընթացքում բռնի մահմեդականացվեց 200 000 հայ, որոնք այժմ ապրում են Ճորոխ գետի հովտում:
Գաղթական դարձավ և աշխարհով մեկ սփռվեց ավելի քան 1 000 000 հայ: Ահռելի էին նաև նյութական
կորուստները: Վիճակագրական տվյալների համաձայն, Հայաստանում կոտորվեց 66 քաղաքների
և մոտ 2500 գյուղերի հայ բնակչությունը: Թալանվեց և քանդվեց 2350 եկեղեցի ու վանք:
Ոչնչացվեց 1500 դպրոց ու վարժարան: Հայությանը հասցվեց 14.5 միլիարդ ֆրանկի վնաս: Իսկ
ահա, 1915-1916 թվականներին նահատակվեց մոտ 1 500 000 հայ:Ջարդերը տեղի ունեցան ամբողջ
կայսրության տարածքում՝Կ.Պոլսում,Կիլիկիայում,Զեյթունում (30.000 հայեր),Վանի նահանգում
,Ուրֆայում,Տրապիզոնում և այլուր :Հայերին գաղթեցնում էին Միջագետքի ու Սիրիայի անապատները
, որտեղ համակենտրոնացման ճամբարներում ոչնչացնում էին (Ռաս ուլ Այն,Ռաքքա,Դեյր-էզ-Զոր
և այլն):Այսպիսով 2.5 միլիոն բնակչություն ունեցող Արևմտյան Հայաստանում մնացին ընդհամենը
1 միլիոն հայ,փաստորեն 1915-1916թթ.-ի ջարդերին զոհ գնաց ավելի քան 1.5 միլիոն հայ:Այն
վայրերում, որտեղ հայերը ինքնապաշտպանական մարտերի դիմեցին, այդ վայրերում ջարդերը
ավելի քիչ եղան:Ինքնապաշտպանական առաջին մարտերը տեղի ունեցան Վանի նահանգում,Շատախում,Վան
քաղաքում,Սասունում,Ուֆայում,հայտնի է նաև Մուսա լեռան 40 օրվա ինքնապաշտպանությունը,Մուշում
և այլուր:
2.Հայերի սխալները
Նախ սկսենք նրանից,
որ ցեղասպանության միակ մեղավորները մենք ենք՝հայերս քանի որ հենց մենք երիտթուրքերին
1908-ին օգնեցինք , որ գան իշխանության գլուխ:Հայերը տիրել էին գրեթե ամբողջ Օսմանյան
կայսրության առևտրին,արհեստներին,երկրագործությանը և այլն:Հայերը Կ.Պոլում ունեին ամեն
ինչ սկսած կրպակներից մինչև հյուրատներ ու խաղատներ:Այս ամենը դարձավ թուրքերի զայրույթի
պատճառներից միայն մեկը:Հայերը ռուսների առաջադեմներն էին , իսկ ռուսները թուրքերի
համար դիտվում էին , որպես դարավոր թշնամիներ,ուստի հայերը գյավուր ռուսների ,գյավուր
եղբայրներն էին ու ավելի ատելի էին:Սա ևս բարկացրեց թուքերն ու հանդիսացավ ցեղասպանություն
կազմակերպելու պատճառներից ևս մեկը:Թուրքեր համար ատելի էին դարձել հայդուկները ու
նրանց հովանավորող ազգային կուսակցությունները և գաղտնի կազմակերպությունները:Ուստի
սա ևս հայերին կոտորելու պատճառներից մեկն էր ու ես կասեի մեր սխալները:Սխալներից մեկն
էլ այն է , որ մենք շուտ ենք մոռանում մեր պատմությունը և նորից հավատում ենք ու նորից
պատժվում հետո նորից մոռանում ու հավատում:Հայերը թուրքերի համար ատելի էին դարձել
քանի որ սկսել էին խոսել Ազատ ու միացյալ Հայաստանի
մասին:Մեր մեղքն այն է , որ մենք այդ քոչվոր ցեղերին 16-րդ դարց սովորեցրեցինք գրեթե
ամեն ինչ:Հայերը Թուրքիայում ահաբեկչություններ էին կատարում , որը ևս զայրույթի պատճառ
հանդիսացավ:
3.Ի՞նչ կարող էին
անել հայերը…
Հայերը
ունեին շատ մտավորականներ Թուրքիայում և հենց նրանք կարող էին տեղեկացնել ժողովրդին, թէ ինչ է սպասվում նրանց :Հայդուկները ու հայդուկային խմբերը , որոնք
ցավոք ամեն մեկը մի գաղափարով էին տոգորված,կարող էին միախմբվել ու միասնական ճակատով հանդես գալ թշնամու առաջ:Կուսակցությունները իրենց
պարբերականներով ու թերթերով կարող էին ժողովրդին տեղյակ պահել ջարդարարների մտադրությունների մասին:Հայերը կա՛մ պետք է հեռանային
շատ վաղ , կա՛մ էլ մնային ու կռվեին:
Комментариев нет:
Отправить комментарий